Một trong những bi kịch lớn
trong mọi tác phẩm văn học là câu chuyện về ông Saul trong Kinh Thánh. So với
Saul thì nhân vật Hamlet giống như một nhân vật của Disney. Ít nhất thì Hamlet
cũng có lý do chính đáng cho thảm họa ập đến với mình. Còn với ông Saul, với
những ơn ông có, lý ra số phận của ông phải tốt hơn rất nhiều.
Câu chuyện của ông bắt đầu
với lời tuyên bố, trong toàn bộ Israel, không ai có thể sánh được với ông về
chiều cao, sức mạnh, lòng tốt, lời ca ngợi. Là nhà lãnh đạo bẩm sinh, một hoàng
tử giữa những người đồng cấp, tính cách phi thường của ông được mọi người công
nhận và tuyên xưng. Câu chuyện của ông bắt đầu như câu chuyện cổ tích. Và cứ thế
tiếp diễn trong một thời gian.
Nhưng, đến một lúc nào đó,
mọi thứ bắt đầu trở nên xấu đi. Đó là lúc Đavid xuất hiện, một thanh niên trẻ
hơn, đẹp trai hơn, tài năng hơn, được ca ngợi hơn. Sự đố kị bắt đầu và đố kỵ
dần dần biến tâm hồn ông thành chất độc. Khi nhìn Đavid, ông chỉ thấy sự nổi
tiếng làm lu mờ chính ông, ông không thấy lòng tốt của người khác, không thấy
lòng tốt đó có thể là ơn cho nhiều người như thế nào. Ông trở nên cay đắng, nhỏ
nhen, lạnh lùng và muốn giết Đavid, rồi cuối cùng lại tự mình giết mình, một
con người tốt bụng khi còn son trẻ đã sa ngã thành một người tức giận như thế.
Chuyện gì đã xảy ra ở đây?
Làm thế nào mà một người có quá nhiều lòng tốt, tài năng, quyền lực và ơn lành
lại vì thất vọng mà trở thành người đàn ông tức giận, nhỏ nhen, rồi tự
tay giết mình? Chuyện này xảy ra như thế nào?
Nữ văn sĩ quá cố Margaret
Laurence, trong quyển tiểu thuyết đen tối The Stone Angel đã
mô tả chính xác cách điều này có thể xảy ra. Hagar Shipley, nhân vật chính của
bà có phần giống ông Saul trong Kinh Thánh.
Câu chuyện của Hagar bắt đầu
giống như câu chuyện của Saul: cô trẻ, tốt đẹp, đầy tiềm năng. Một phụ nữ trẻ
đẹp, thông minh, tài năng như vậy sẽ ra sao? Đáng buồn thay, chẳng ra gì. Cô
trôi dạt vào mọi thứ: tuổi trưởng thành, hôn nhân không hạnh phúc, thất vọng
sâu đậm không được nhận ra, cuối cùng cô trở nên luộm thuộm, lạnh lùng, cay
đắng, không năng lực, không tham vọng. Điều đáng chú ý cũng như đáng buồn là cô
không nhận ra bất kỳ điều gì trong những điều này đã xảy ra với mình. Trong tâm
trí cô, cô vẫn nghĩ cô là cô gái trẻ đẹp, tốt bụng, duyên dáng, nổi tiếng, hấp
dẫn như hồi trung học. Cô không nhận ra thế giới của cô đã trở nên nhỏ bé như
thế nào, cô không còn được bạn bè xung quanh ngưỡng mộ, cô để bề ngoài của cô
như người bê tha.
Sự thức tỉnh của cô đột ngột
và tàn khốc. Một ngày mùa đông, cô mặc chiếc áo khoác parka cũ, cô bấm chuông
ngôi nhà cô giao trứng. Một đứa trẻ mở cửa, nhìn cô và cô nghe đứa bé nói với
mẹ: “Bà già bán trứng khủng khiếp đang ở ngoài cửa!” Rụng rời ngạc
nhiên.
Sửng sốt, cô rời ngôi nhà và
đến nhà vệ sinh công cộng, cô bật hết đèn và nhìn khuôn mặt mình trong gương.
Một khuôn mặt mà chính cô không nhận ra, một người trái ngược một cách thảm hại
với hình ảnh cô nghĩ về mình. Thực tế, cô thấy người phụ nữ già nua, kinh khủng
mà đứa bé nhìn thấy ở cửa, chứ không phải hình ảnh người phụ nữ trẻ trung,
duyên dáng, hấp dẫn, rộng lượng mà cô vẫn nghĩ về mình. Cô tự hỏi, làm sao điều
này có thể xảy ra? Làm sao chúng ta, những người vô hình với chính mình, có thể
trở thành người mà chúng ta không thể nhận ra?
Ở mức độ nhỏ hoặc lớn hơn,
điều này xảy ra với tất cả chúng ta. Không dễ để già đi, để chấp nhận cái chết
của nhiều thứ mà chúng ta mơ ước cho chính mình và để chứng kiến những người
trẻ sau chúng ta được nổi tiếng, được ca ngợi mà chúng ta từng được. Giống như
Saul, chúng ta có thể bị ghen tị tức giận làm mù quáng và giống như Hagar,
chúng ta không thấy chính mình. Dĩ nhiên người khác nhìn thấy.
Nhưng, với hầu hết chúng ta,
khi điều này xảy ra, chúng ta vẫn là những người tốt và hào phóng, ngoại trừ
chúng ta trở nên cay nghiệt, hoài nghi và phán xét nhiều hơn trước đây. Chúng
ta vẫn là người tốt, nhưng than van quá nhiều, quá thương hại mình, nguyền rủa
nhiều hơn là chúc phúc cho những người đã thay thế chúng ta về tuổi trẻ, về nổi
tiếng và địa vị.
Vì thế một trong những nhiệm
vụ thiêng liêng quan trọng nhất của con người trong nửa sau cuộc đời là nhận ra
sự ghen tị, xấu xí này bên trong mình, quay trở lại với tình yêu, với sự tươi
mới của tuổi trẻ để tái sinh, để trở nên ngây thơ lần thứ hai, và bắt đầu lại,
để là những người trẻ tuổi với ánh mắt ngưỡng mộ.
Vào đầu Sách Khải Huyền, tác giả, nói bằng giọng nói của
Chúa, đã đưa ra lời khuyên này cho chúng ta, ít nhất là với những người trong
chúng ta đã qua tuổi thanh xuân: “Ta đã thấy con làm việc chăm chỉ như thế
nào. Ta công nhận lòng hào phóng và mọi việc tốt con làm. Nhưng Ta có điều này
trách con – con không còn yêu thương con như khi con còn trẻ! Hãy quay lại và
nhìn từ nơi con đã sa ngã!”
Chúng ta có thể muốn nghe những lời này từ Kinh Thánh hơn là nghe một cô bé nói với mẹ có một người già, xấu xí, cay đắng đang ở trước cửa.
Ronald
Rolheiser, 2024-07-22
Giuse Nguyễn Tùng Lâm dịch
Nguồn: Phanxico.vn