Bước vào đầu năm học mới, ngày nào tôi cũng thấy tràn lan trên mạng xã hội những tin bạo lực học đường, cướp đoạt mạng sống, những thay đổi chóng mặt của xã hội đến không lường...

Tôi ngồi đó, mang nhiều dòng tâm sự

Viết miên man thả vào khung trời...

Những chiều đi học về, qua khung cửa lờ mờ đầy bụi bám của cánh cửa xe bus, tôi nhìn thấy tụi nhỏ tan trường ra về như đàn chim vỡ tổ. Có đứa đứng lại trước cổng trường đợi ba má tới rước, thỉnh thoảng lại rướn mình ra ngóng về phía người thân tới đón. Có đứa trên tay cầm những xiên que đồ nướng, rồi những cây kem mát lạnh lót dạ cho một ngày học nóng nực căng thẳng. Có đứa thì lầm lũi bước đi, cứ cúi mặt xuống đầy trầm tư và sầu não. Có tốp thì vội khoác chiếc balo xộc xệch về đằng trước, rồi vừa đi vừa bàn tán bài vở như vừa kiểm tra hay thi xong môn gì đó. Có đứa thì vứt cặp xuống đất, kéo áo đứa bạn đằng trước lại, vén ống tay áo lên như chuẩn bị giải quyết mâu thuẫn bằng bạo lực...

Ngày nào cũng thế, những buổi chiều tan trường của tôi trên chuyến xe bus về nhà tôi đều gặp tụi nhỏ tan trường với đủ trọn những khuôn mặt và cảm xúc của chúng.

***

Tôi sinh ra ở một vùng nông thôn đồng bằng miền Bắc. Tuổi thơ của tôi lớn lên trong bầu khí của xóm đạo. Với tiếng chuông nhà thờ, với những chiều hè rủ nhau câu cá, tắm ao, đi cầu kiều trên ao hái mướp. Với những buổi sáng dậy sớm đọc kinh, đi lễ. Với những hình phạt quỳ gối đọc kinh hay úp mặt vào tường. Với những trò chơi buôn hàng và làm diễn viên đầu đời đóng vai làm các thứ nghề xung quanh cuộc sống mà chúng tôi biết. Trường học không gần cũng không xa là mấy nhưng chúng tôi toàn rủ nhau đi bộ. Mở mắt ra là mặc quần áo tươm tất rồi chạy xung quanh hàng xóm í a í ới nhau đi học, 7g30 sáng mới học nhưng tôi nhớ là đi từ 6g sáng. Tới trường chúng tôi còn chơi đủ thứ trò khác nhau, vào mùa hè, mồ hôi nhễ nhại. Tóc đứa nào đứa đấy ướt như mới gội, quần áo xộc xệch nhưng có tiếng chuông báo hiệu vào lớp là chúng tôi chỉnh tề liền. Ngày ấy, đứa bạn nào lấy trộm cây viết, cục gôm hay chỉ là cấu xíu xiu cũng về mách bố mẹ. Còn hay ghép cặp ghép đôi nếu ở gần nhà nhau và hay đi học với nhau. Có giận hờn, có đánh nhau nhưng rồi lại chơi thân với nhau, chúng tôi gọi là “tình yêu bọ xít”.

Tôi nhớ ngày ấy, mỗi lần đi thi bố đều chở hai anh em tôi trên chiếc xe đạp cũ hòa vào dòng người chở con ngày đi thi, bố cho anh em tôi vào quán gọi món “cháo trứng vịt lộn”. Tôi luôn nhớ bố mẹ chỉ chở chúng tôi vào những ngày đi thi quan trọng và món quen thuộc ngày đi thi đều vậy. Sau này khi lớn mọi người nói ăn trứng ngày đi thi là chỉ có ẵm về toàn “trứng”, tôi chẳng tin.

Khi lên cấp hai, tôi tự đi xe đạp, chúng tôi đi học đạp xe chung với nhau, mỗi lần nắng, mỗi lần mưa đều có nhau. Chúng tôi quanh quẩn ở xóm làng nhìn ai cũng chào, cũng hỏi nên biết nhau cả, ông bà nội ngoại cũng gần nhau, các bác các cô chú cũng gần nhau, những người bạn xung quanh “tối lửa tắt đèn” đều có nhau. Từ nhỏ tôi đã được nghe bố mẹ ví người này người kia như Chí Phèo, như Thị Nở, được dạy “trẻ con không được ăn thịt chó”. Được nghe ông đọc thơ truyện Kiều, rồi tên tôi ông cũng đặt như cô em Thúy Kiều để cầu chúc cho cuộc đời tôi đừng lận đận. Khi lớn hơn, tụi chúng tôi hay dọn cỏ, dọn rác ở mộ nhà văn liệt sĩ Nam Cao. Khi được học tác phẩm Chí Phèo có trong sách giáo khoa, tôi mới thấy tự hào quê mình có nhà văn được ghi trong sách.

Ngày đi học, tôi cũng có bị dính vào một số vụ đánh nhau chỉ vì “nhìn mày ngứa mắt”, rồi “mày là cái gì mà dám phạt tao”, rồi cả “mày chán sống rồi hay sao ?”... Chỉ vì ngày đó tôi làm Liên đội trưởng trong trường - một nhân vật bị ghét cay ghét đắng vì chuyên đi soi những thành phần vi phạm nội quy của trường của lớp. Ngày ấy chúng cũng tìm đến bạo lực để giải quyết những vấn đề kia, nhưng tôi có thầy cô giáo, có bố mẹ có bạn bè đồng trang lứa với tôi bảo vệ. Không ai sợ bị liên lụy hay cố bao che cho những thành phần có ý thức kém như vậy.

Những dịp Trung thu, chúng tôi đều chuẩn bị mọi thứ từ trước một tháng, tới hôm diễn ra đêm rằm thì chúng tôi được sống vui chơi, ăn uống quây quần bên nhau phá cỗ, ăn bánh đa cùi dừa, ngồi ngắm trăng, nghe tiếng dế mèn, tiếng vi vo của muỗi, tiếng ve của ngày hè còn sót lại và cả những tiếng quạt mo phe phẩy trong buổi tối tĩnh lặng vì mất điện. Mỗi lần nghĩ lại tôi thấy có nhiều niềm vui hơn là những sự tổn thương bởi tôi đã được sống một tuổi thơ trọn vẹn. Giờ thì, những đứa trẻ lớn lên nhưng vẫn như những “bào thai biết di chuyển”. Chúng đơn độc trong cuộc sống này, ít bạn bè hay có thể nói là nhiều người không có bạn.

Rồi lên một cấp khác, tôi đi xa nhà vào Sài Gòn để học đại học, thoáng cái cũng gần hết cấp này tiếp. Tôi sống tâm tình biết ơn ngôi nhà thứ hai, lưu xá Đức Bà Truyền Giáo, vun đắp cho con người tôi trưởng thành. Nơi đây cho tôi cảm giác tình thân, dạy tôi những bài học vỡ lòng bước vào đời, cho tôi sống bầu khí đức tin thiêng thánh và vẽ tôi vào bức tranh lưu xá hài hòa đầy màu sắc.

Mỗi ngày tôi đi học, đi làm trên xe bus và về bằng xe bus, ngồi trên đó nhìn ra đường tôi thấy có nhiều khoảnh khắc trong cuộc sống đáng trân trọng giữa dòng người vội vàng ngược xuôi. Buổi sáng thì kẹt xe vì ai cũng muốn đến chỗ làm chỗ học cho đúng giờ, nhưng hình ảnh người vô gia cư nằm ở bên lề đường, đắp chiếc bao làm chăn, chiếc mũ rách mướp làm khăn che mặt, đặt mình bên cạnh một đống lùm xùm bao nilong, chai vỏ lọ ... cụ vẫn nằm đó giữa dòng ngừơi vội vã. Buổi chiều tôi trở về nhà cũng bị kẹt xe, ai cũng muốn đi thật nhanh để kịp đón con ở trường cho đúng giờ, ai cũng muốn đi thật nhanh nên va quẹt vào nhau rồi cứ lao về phía trước không ngoái lại là chuyện thường, ai cũng muốn trở về nhà thật mau để chuẩn bị bữa cơm gia đình, rồi có người vội chạy để kịp cho đúng giờ dạy học ... như tôi.

Tôi về nhà rồi lại lên xe bus đi dạy. Học sinh tôi dạy cũng đơn độc như bao bạn khác nơi thành phố phồn hoa này, ai biết người đấy, nhà nào biết nhà đấy. Em cũng chỉ biết đường từ trường về tới nhà, lên đến phòng riêng đợi thầy cô tới tận nhà dạy học rồi xuống đến phòng ăn, lịch trình lặp đi lặp lại gần 18 năm qua như vậy. Nghĩ mà thật buồn ! Có lần tôi hỏi em : “Em có bạn thân không ?”, em trả lời tôi bằng một tiếng thở dài đằng đẵng rồi đáp bằng giọng miền Nam dễ thương mà nghe đầy mệt mỏi, ủ rũ : “Bạn bè làm gì cho mệt hơn cô” Nghe xong tôi giật mình, một học sinh cấp ba tới giờ không có bạn, cũng chẳng có bạn thân mà nhắc tới thì chỉ thêm mệt mỏi hơn bởi việc học cũng là một áp lực lớn với tụi nhỏ. Chúng không tìm được niềm vui nơi học tập, không tìm được niềm vui nơi trường học và nơi bạn bè xung quanh đồng môn.

Lũ trẻ bây giờ khác tôi ngày trước quá nhiều, dù tôi cũng được sinh ra và lớn lên thời đại công nghệ phát triển mạnh. Lũ trẻ bây giờ là “thế hệ cúi đầu” không có ý thức để ngẩng lên nữa. Lũ trẻ bây giờ tự tin và sống thỏa hiệp với cuộc sống dù chẳng biết mình sẽ đi về đâu sau những lần nhấc tay cầm bút kí vào những bản hợp đồng tự do do chính mình ảo tưởng vào thế giới ảo.

***

Tôi thao thức nhiều về tụi nhỏ ngày nay, về người trẻ, về chính tôi. Về những người nghèo ý chí, nghị lực đang ngủ quên giữa cuộc sống này. Về những chuyển mình nhè nhẹ của cung đường nơi tôi bước hàng ngày, về những hình ảnh con người đến và bước qua cuộc đời tôi...

Tôi muốn

Viết vào dòng người đang vội bước

Những niềm riêng nơi bao người ước.

Là những ngày về sao không thể

Là những lần hẹn sao cứ lỡ

Là những giây phút có dòng lệ

Là những khoảng khắc ngồi cùng lau

Là những thương đau trong chia lìa

Được về yên nghỉ nơi Đất Mẹ.

Tôi vẫn ngồi đó, viết cho đời

Những cảnh hội ngộ, cảnh lìa xa

Là cuốn nhật kí thật sống động

Cho người người được vẹn yêu thương...

Khi cuộc sống thay đổi, dường như con người cũng đổi thay. Ít ai còn giữ lại được những nếp đạo đức bình dân gần gũi. Có chăng là chỉ níu kéo chút gì còn vương lại.  Tôi vẫn gắn bó với xe bus để đi học, đi làm, đi tour Sài Gòn. Để ngắm nhìn cuộc sống, ngắm nhìn con người chuyển động. Người như vậy tẻ nhạt lắm thay!?

Anh Jena