Hãng nội thất IKEA của Thụy Điển từng làm thí
nghiệm tại một trường học phổ thông quốc tế ở Trung đông (UAE), nhằm chứng minh
sức mạnh của lời nói. Trong khuôn viên trường, họ trồng hai cái cây giống nhau,
chế độ chăm sóc y hệt nhau. Khác biệt duy nhất là cách mọi người đối xử với
cây. Hãng IKEA yêu cầu học sinh nói lời tử tế, yêu thương với một cây và chê
bai, giễu cợt cây còn lại.
Mỗi ngày, các học sinh khen cây số 1 “bạn thật
xinh đẹp, xanh tươi” và động viên, khích lệ cây đầy trìu mến
Kết quả thí nghiệm đã góp phần chứng minh sức mạnh của ngôn từ to lớn nhường nào. Ngay cả cây cối còn bị tác động, huống chi con người.
***
Sự thật đắng lòng là những lời nói “giết người
không dao” - tương tự sự bội phản, không đến từ kẻ thù mà đến từ người thân tín.
Có lúc chính ta lại là thủ phạm gây ra đau đớn cho người thân, vợ/ chồng mình
bằng lời nói.
Bạo lực ngôn ngữ trong hôn nhân không chỉ có
chửi bới, nhục mạ, mắng mỏ hay chì chiết. Mà còn biểu hiện dưới dạng thao túng
tâm lý như cố ý đổi trắng thay đen, đổ lỗi hoặc coi thường cảm xúc của nạn
nhân,… Đôi khi thủ phạm không hề nặng lời, ngược lại còn ngọt nhạt với nạn
nhân. Nhờ thế, ngấm ngầm bẻ gãy ý chí tự do, sự tự tin và sáng suốt của “con
mồi”. Tâm lý học dùng thuật ngữ “Gaslighting” để chỉ dạng thao túng này. Chẳng
hạn:
***
Trong hôn nhân gia đình, bạo lực ngôn ngữ tác
động mạnh mẽ hơn tới người trong cuộc so với ở trường học, công sở và những nơi
khác. Bởi gia đình là cội nguồn và bóng mát cuộc đời của mỗi người. Một cái cây
bị hư hại phần rễ, chắc chắn sẽ không thể phát triển bền vững, thậm chí chết
dần từ bên trong.
Một người chồng thô lỗ, thích chê bai, chửi
mắng và “dìm hàng” vợ lâu dần sẽ biến vợ thành kẻ tự ti, nhút nhát hoặc “bà la
sát” đanh đá.
Tương tự, người vợ chanh chua, đành hanh, hay
đòi hỏi sẽ khiến chồng chán nản và mệt mỏi mỗi khi về nhà. Hậu quả là ông chồng
dễ sa ngã vào tệ nạn hoặc trở thành người vô tâm, cáu kỉnh với vợ con.
Cuối cùng, gia đình từ tổ ấm biến thành chiến
trường.
Những đứa con có cha/ mẹ hoặc cả hai đấng sinh
thành thích bạo lực ngôn ngữ thì sao? Chúng thường lớn lên với lòng tự trọng
thấp, khó kiểm soát cảm xúc, dễ bị lợi dụng. Có người bế tắc và bất lực, kết
thúc đời mình trong nghiện ngập hoặc tự tử. Một số cũng nên người tử tế, không
lặp lại bạo lực ngôn từ lên bạn đời và con cháu mình. Một số khác chọn sống độc
thân do mất niềm tin vào tình yêu và hôn nhân,...
Dù người hứng chịu bạo hành ngôn ngữ là vợ
chồng, cha mẹ hay con cái, những vết thương lòng sâu hoắm vẫn sẽ đeo bám người
đó rất lâu, đến suốt đời.
Với người lớn, nếu đủ dũng khí bước ra khỏi
cuộc hôn nhân “toxic”, rời xa kẻ luôn nói lời tổn thương, họ có thể tự chữa
lành. Trẻ nhỏ chưa hình thành lòng tự trọng và “cái tôi” rõ ràng, giống cục đất
sét ướt, mọi ấn tượng đầu đời và ảnh hưởng từ gia đình sẽ in hằn vào tâm tính
chúng vĩnh viễn.
Đây là lý do người Ả Rập nói: “Có 4 điều không
thể quay lại: Lời đã nói, mũi tên đã lao đi, cuộc đời đã sống, cơ hội đã bỏ
qua”. Tôn Tử cũng dạy rằng: “Tặng người lời nói, quý như châu báu; hại người
bằng lời, nặng hơn kiếm giáo”.