Philípphê
phục vụ các cộng đoàn nói tiếng Hy Lạp. Giacôbê trở thành giám mục đầu tiên của
Giêrusalem
. Giuđa Tađêô được tôn kính là “Tông đồ của người
Armênia”.
Ở phần cuối của
Phúc âm Mátthêu, trước khi mô tả việc Chúa Giêsu lên trời, thánh sử trình
bày lời Chúa Giêsu nói với các tông đồ: “Vậy các người hãy đi làm cho muôn dân
nước trở thành môn đệ …” (Mátthêu 28, 19-20). Như đã thấy
trong sách Công vụ và trong nhiều tác phẩm truyền thống khác của Kitô giáo
(ngụy thư hay không), khi nhận được lệnh truyền của Chúa là đi khắp thế
gian rao giảng Tin Mừng, các tông đồ đã không lãng phí thời gian của
mình.
Tất cả các tài
liệu các tông đồ ban đầu trình bày họ ngay lập tức đặt tay vào cày, dấn thân
vào công việc khó khăn là gieo hạt giống đức tin ở mọi nơi họ đi qua.
Vậy rốt cuộc các ngài đã đi đâu? Các ngài có
thực sự “làm cho muôn dân nước trở thành môn đệ” không?
Phêrô
Theo truyền
thống, người ta tin rằng thánh Phêrô lần đầu tiên đến Antiôkia và
thành lập một cộng đoàn ở đó. Ngài đã không ở lại đó lâu lắm, nhưng ngài thường
được biết đến với tư cách là giám mục đầu tiên của Antiôkia. Sau đó, ngài có
thể đã đến thăm Côrintô trước khi đến Rôma. Tại đây, ngài
đã giúp thành lập cộng đoàn Kitô giáo và cuối cùng đã tử vì đạo tại Hí
trường (Colosseum) Nero vào khoảng năm 64 sau Công nguyên ở Rôma. Nhà thờ Thánh
Phêrô ở Vatican được xây dựng trên phần mộ của Thánh Phêrô.
Anrê
Sau Lễ Ngũ
Tuần, nhiều truyền thống cổ xưa cho thấy thánh Anrê, anh trai của thánh Phêrô,
là Tông đồ cho người Hy Lạp. Người ta tin rằng ngài đã rao giảng cho các cộng đoàn Hy
Lạp và đã tử vì đạo tại Patras trên một cây thánh giá hình chữ X. Các thánh tích của ngài cuối cùng được chuyển
đến Nhà thờ Duomo ở Amalfi, Ý.
Giacôbê Lớn (Tiền)
Người ta cho
rằng thánh Giacôbê là tông đồ đầu tiên tử vì đạo. Trong Công Vụ
Tông Đồ có đoạn viết, “Thời kỳ ấy, vua Hêrôđê ra tay ngược đãi một số người
trong Hội Thánh. Nhà vua đã cho chém đầu ông Giacôbê là
anh ông Gio-an.” (Cv 12: 1-2). Ngài qua đời vào
năm 44 sau Công nguyên tại Giêrusalem, nhưng phần mộ của ngài không ở gần vị
trí này.
Sau khi
qua đời, thi hài của ngài được chuyển đến Tây Ban Nha và hiện đang được đặt tại
Santiago de Compostela. Phần mộ của ngài là điểm đến của các cuộc hành hương diễn
ra trong hàng thế kỷ, gọi là El Camino, và vẫn còn phổ biến cho đến ngày nay.
Gioan
Tác giả của
Phúc âm Gioan và Sách Khải huyền, thánh Gioan là tông đồ duy nhất
không bị tử vì đạo. Trong sách Khải Huyền, ngài viết từ đảo Pátmô, Hy Lạp, “Tôi
là Gio-an, một người anh em của anh em, tôi cùng chia sẻ nỗi gian truân, cùng
hưởng vương quốc và cùng kiên trì chịu đựng với anh em trong Đức Giê-su. Lúc ấy, tôi đang ở đảo gọi là Pátmô, vì
đã rao giảng Lời Thiên Chúa và lời chứng của Đức Giê-su.” (Khải Huyền 1:
9). Ngài qua
đời vào khoảng năm 100 sau Công nguyên và được chôn cất gần Êphêsô.
Philípphê
Trong những năm
sau Lễ Chúa Thánh Thần Hiện Xuống, thánh Philípphê phục vụ các cộng
đoàn nói tiếng Hy Lạp. Người ta biết rất ít về những chuyến đi của ngài, ngoại
trừ việc ngài đã tử vì đạo vào khoảng năm 80 sau Công Nguyên. Thánh tích của
ngài được đặt tại Vương Cung Thánh Đường Các Thánh Tông Đồ (Santi Apostoli), ở
Roma.
Bathôlômêô
Người ta biết
rất ít về những nỗ lực truyền giáo của thánh Bathôlômêô. Nhiều truyền
thống khác nhau nói ngài đã rao giảng ở nhiều khu vực khác nhau. Người ta tin
rằng ngài đã tử vì đạo và hài cốt của ngài hiện đang được đặt tại nhà thờ
Thánh Bathôlômêô trên hòn đảo duy nhất của dòng sông Tiber, ở Rôma.
Tôma
Tông đồ “đa nghi”, thánh Tôma
được biết đến rộng rãi nhờ những nỗ lực truyền giáo ở Ấn Độ. Có một câu
chuyện phổ biến về một trong những chuyến đi của ngài tập trung vào việc trở
lại đạo của một vị vua địa phương “đa nghi.”
Thánh
Tôma mất khoảng năm 72 sau Công nguyên và phần mộ của ngài được đặt tại
Mylapore, Ấn Độ.
Mátthêu (1)
Một trong bốn
nhà viết sách Tin Mừng, thánh Mátthêu được biết đến nhiều nhất qua Phúc âm của
ngài. Ngài đã rao giảng cho các cộng
đoàn khác nhau ở Địa Trung Hải trước khi tử đạo ở Êthiopia. Phần mộ của ngài nằm trong nhà thờ lớn ở
Salerno, Ý.
Giacôbê Nhỏ (Hậu) (2)
Các học giả tin
rằng thánh Giacôbê Nhỏ là tác giả của “Thư Thánh Giacôbê” được tìm thấy
trong Tân Ước. Sau khi các tông đồ phân tán và rời khỏi
Giêrusalem, Thánh Giacôbê vẫn ở lại và trở thành giám mục đầu tiên trong
thành phố thánh. Ngài ở đó trong vài thập kỷ cho đến
khi bị chính quyền Do Thái ném đá đến chết vào năm 62. Một số di tích của ngài có thể được tìm thấy
ở Vương Cung Thánh Đường Các Thánh Tông Đồ (Santi Apostoli), ở Roma.
Người ta cũng tin rằng phần mộ của ngài được đặt tại Nhà thờ Thánh Giacôbê
ở Giêrusalem.
Giuđa Tađêô
Là sứ đồ “bị
lãng quên” do tên của ngài giống với Giuđa Ítcariốt, thánh Giuđa đã rao giảng
phúc âm ở nhiều nơi. Ngài được Giáo Hội Armenia tôn kính là "Tông đồ
của người Armenia." Ngài chịu tử đạo vào khoảng năm 65 sau Công
nguyên tại Beirut, Lybăng. Hài cốt của ngài hiện đang ở Vương Cung Thánh
Đường Thánh Phêrô ở Roma.
Simon Nhiệt thành
Simon thường được miêu tả cùng với Giuđa Tađêô và một số người tin
rằng hai người cùng nhau giảng đạo như một cặp. Điều này một phần là do
truyền thống cho biết cả hai ngài đều tử đạo ở Beirut trong cùng một năm.
Một số di tích của thánh Simon Nhiệt thành được cho là nằm trong
Vương Cung Thánh Đường Thánh Phêrô ở Roma.
Mátthia
Sau khi được
chọn làm “tông đồ thay thế”, một truyền thống nói rằng thánh Mátthia đã
thành lập một giáo hội ở Cappadocia và phục vụ cho các Kitô hữu trên bờ
biển Caspi. Người ta tin rằng ngài đã chết một cái chết vì đạo, bị chặt
đầu bằng rìu ở Colchis dưới tay nhiều người ngoại giáo ở đó. Một số di
vật của ngài được cho là đã được Thánh Hêlêna mang đến Roma.
________
Chú thích:
(1) Tại
sao Thánh Matthêu có hai tên trong Kinh thánh?
Người thu thuế nổi tiếng trở thành tông đồ có thể đã đổi tên riêng sau khi
gặp Chúa Giêsu Kitô.
Việc thay đổi
tên có ý nghĩa quan trọng trong Kinh thánh, vì chúng thường báo hiệu một sứ
mệnh mới từ Thiên Chúa. Ví dụ, Ápram trở thành Ápraham và
Simon được đổi tên thành Phêrô.
Một nhân vật
khác trong Kinh thánh mà nhiều học giả tin rằng đã được đổi tên là tông đồ
Mátthêu. Trong Phúc âm Mátthêu, người
thu thuế được Chúa Giêsu Kitô kêu gọi trở thành tông đồ được đặt tên là
“Mátthêu” (Mátthêu 9: 9).
Tuy nhiên,
trong Phúc âm của Máccô, người thu thuế đó được đặt tên là “Lêvi” (Máccô 2:14).
Một số học giả
tin rằng người thu thuế đơn giản có hai tên, một bằng tiếng Hy Lạp (Mátthêu) và
một bằng tiếng Do Thái (Lêvi). Điều này rất có thể xảy ra, vì các học giả
chỉ ra Simon (Phêrô) và Saulô (Phaolô) là những ví dụ tương tự không biểu thị
sự thay đổi tên, mà là sự tồn tại của hai tên ở hai ngôn ngữ khác nhau.
Đồng thời, các
học giả khác tin rằng điều này có thể cho thấy một sự thay đổi tên. Trong Bách khoa
toàn thư Công giáo, có giải thích, “Có thể là Mattija,
'món quà của Iaveh,' là cái tên được Chúa Giêsu đặt cho người thu
thuế khi Ngài gọi ông làm Tông đồ, và từ đó ông được biết đến trong các anh em
Kitô hữu, Lêvi là tên ban đầu của ông".
Trong thực tế,
cả hai lý thuyết đều có thể xảy ra. Điều chắc chắn là sau khi bỏ công
việc thu thuế, cộng đoàn Kitô giáo sơ khai đã mãi mãi gọi ông là “Mátthêu”. Dù là trường hợp nào, cả hai tên đều có khả
năng truyền cảm hứng cho những suy niệm hình tượng, như có thể thấy trong
đoạn văn sau đây từ Truyền thuyết Vàng (Golden Legend), một
văn bản phổ biến thời Trung cổ cung cấp những ý nghĩa đầy tính sáng tạo cho tên
các vị thánh.
Mátthêu có hai tên, Mátthêu và Levi. Mátthêu (Matthaeus) được
hiểu là món quà hấp dẫn, hoặc là người đưa ra lời khuyên. Hoặc tên đến từ
magnus, vĩ đại và theos, Chúa, do đó có nghĩa là vĩ đại đối với Thiên Chúa,
hoặc từ mamis, bàn tay, và theos, do đó có nghĩa là bàn tay của Chúa. Thánh
Mátthêu là một món quà hấp dẫn bởi sự hoán cải nhanh chóng của ông, là người
ban phát các lời khuyên răn khi rao giảng, là người tuyệt vời đối với Thiên
Chúa nhờ sự hoàn hảo của cuộc sống của mình, và là bàn tay của Thiên Chúa nhờ
việc viết phúc âm của mình. Levi được hiểu là đưa lên, hoặc đính
kèm, hoặc thêm vào, hoặc đặt cùng. Vị thánh được cất lên từ công việc
thuế má, gắn bó với tông đồ đoàn, được thêm vào nhóm các nhà truyền giáo, và
được xếp vào danh mục các vị tử đạo.
Trước đây ông
có thể được gọi là “Levi”, nhưng kể từ khi ông gặp gỡ Chúa Giêsu, thế giới đã
biết ông là “Mátthêu”.
(2) Tại
sao Thánh Giacôbê được gọi là "nhỏ hơn"?
Có vẻ lạ khi gọi một vị thánh nào đó không phải là thánh lớn.
Không có gì
đáng ngạc nhiên khi ít người biết về tông đồ “Giacôbê nhỏ hơn”, là người được
mừng lễ, cùng với Thánh Philípphê, vào ngày 3 tháng 5. Có nhiều người đàn ông trong Tân Ước có tên là
Giacôbê, và có hai vị được xác định ở trong nhóm 12 tông đồ ban đầu.
Có Giacôbê và
em trai là Gioan, các con trai của Dêbêđê, đều là tông đồ, và sau đó là Giacôbê
nhỏ hơn, thường được coi là “con trai của Alphê” cũng như “anh em của
Chúa”. Danh tính này khiến một số học giả cho rằng Giacôbê là anh em họ
gần gũi với Chúa Giêsu, nhưng ngoài mối quan hệ đó, hầu như không có điều gì
được đề cập về ông hoặc về quá khứ của ông.
Theo Butler, “tên gọi
['nhỏ hơn'] được cho là bắt nguồn, hoặc từ việc ông được gọi làm tông đồ muộn
hơn so với những người trước, hoặc do tầm vóc thấp bé, hoặc bắt nguồn từ thời
trẻ."
Về cơ bản tên
gọi đó được dùng để phân biệt hai tông đồ có cùng tên. Do sự khác biệt
ban đầu này, Thánh Giacôbê Nhỏ thậm chí còn được xếp vào một vị trí
"kém hơn" trong Danh Sách Các Thánh (Roman Canon), xếp thứ tự thấp
hơn Thánh Giacôbê Tiền trong danh sách các tông đồ.
Tuy nhiên, vai
trò của Giacôbê trong Giáo hội sơ khai còn lâu mới “kém hơn” và các hoạt động
của ông khá quan trọng.
Một số học giả
tin rằng Thánh Giacôbê Nhỏ là tác giả của "Thư thánh
Giacôbê" được tìm thấy trong Tân Ước. Đó là một bức thư ngắn tập
trung vào sự kiên nhẫn trong lúc đau khổ và được biết đến rộng rãi nhất với
những câu nói về đức tin và việc làm, “Nhưng có kẻ sẽ nói: Anh, anh có đức
tin; tôi, tôi có việc làm! Hãy cho tôi
thấy đức tin không việc làm của anh, và tôi, tôi sẽ lấy việc làm mà cho anh
thấy đức tin của tôi.” (Giacôbê 2:18)
Sau khi các
tông đồ phân tán và rời khỏi Giêrusalem, Giacôbê vẫn ở lại và trở thành giám
mục đầu tiên trong thành phố thánh. Ông
ở đó trong vài thập kỷ cho đến khi bị chính quyền Do Thái ném đá đến chết vào
năm 62. Công việc và máu của ông là tại
các cơ sở của Giáo Hội ở Giêrusalem; đó là một trong những Ngai Tòa vĩ đại nhất
trong Giáo hội Công giáo trong nhiều thế kỷ sau đó.
Cuối cùng,
trong khi Thánh Giacôbê nhận được một danh hiệu nhỏ nhoi sau khi qua đời, điều
đó nên nhắc nhở chúng ta rằng danh hiệu thực sự không quan trọng trong cuộc
sống này hay đời sau. Tất cả những gì
quan trọng là làm theo ý muốn của Thiên Chúa và bước đi theo bước chân của
Ngài. Giống như Thánh Gioan Tẩy Giả,
Thánh Giacôbê dạy chúng ta rằng chúng ta nên cố gắng nhỏ đi để Thiên Chúa có
thể lớn lên trong cuộc sống của chúng ta.
Tác giả: Philip Kosloski
Nguồn: aleteia.org
Chuyển ngữ: Phêrô Phạm Văn Trung